Uyuz Hastalığı Nedir. Uyuz Hastalığı Nasıl Geçer.

Uyuz hastalığı, sarcoptes scabiei von hominis adlı akarın neden olduğu bir tür cilt hastalığıdır. Kişide kaşıntı ve döküntüye neden olan uyuz hastalığı, özellikle sonbahar ve kış aylarında artış gösterir ve son derece bulaşıcıdır. Dünya çapında oldukça yaygın olarak görülen sarcoptes scabiei von hominis akarının cildin üst katmanına yerleşmesiyle ortaya çıkan uyuz, akarın ciltte tüneller açarak ilerlemesine bağlı olarak kaşıntıya neden olur. Geceleri daha yoğun bir şekilde kaşıntıya neden olan hastalık, tedavi edilmediğinde döküntü ve yara oluşumunu beraberinde getirir. Uyuz, kişisel hijyenden bağımsız olarak herkeste görülebilir. Bakım evi ve askeri kışla gibi toplu yaşam alanlarında çok daha kolay yayılan uyuz hastalığı, kedi ve köpek gibi evcil hayvanlardan ziyade insandan insana bulaşır. Evcil hayvanlardaki akarlar insanlara geçse bile insan cildinin içine giremez ve cilt yüzeyinde uzun süre yaşayamaz. Dolayısıyla var olan tahriş de kısa süre içinde kendiliğinden geçebilir. Ancak insandan insana geçen uyuz hastalığı mutlaka tedavi edilmelidir. Sıklıkla merak edilen “Uyuz hastalığı nasıl geçer?” sorusunu yanıtlamadan önce “Uyuz hastalığı nedir?” sorusunun yanıtını vermek gerekir.

Uyuz hastalığı nedir?

Tıp dilinde skabies olarak tanımlanan uyuz hastalığı, uyuz böceği olarak bilinen sarcoptes scabiei von hominis adlı akarın neden olduğu bulaşıcı bir deri hastalığıdır. 0,3 ile 0,5 mm. boyutunda, gözle görülmesi pek mümkün olmayan akarın neden olduğu uyuz hastalığı, akarın cilde girmesi ile oluşur. Cildin üst katmanlarında tüneller açarak ilerleyen akar, yaklaşık 4 ile 8 hafta kadar yaşar. Ancak bu süre boyunca açtığı tünellere yumurta ve dışkı bırakır. Ciltte reaksiyona neden olan bu durum, şiddetli kaşıntıya yol açar. Tedavi edilmediğinde ise ciltte döküntü, yara ve farklı enfeksiyonların oluşmasına neden olur. Bıraktığı yumurtalar ile çoğalan akarlar, insan vücudu dışında 1 ile 2 gün kadar hayatta kalabilir. Bu yüzden, toplu yaşanan yerlerde kişiden kişiye bulaşma ihtimali çok daha yüksektir. Akarın, derinin üst katmanlarında açtığı tüneller, bıraktığı yumurta ve dışkı son derece şiddetli bir kaşıntıyı beraberinde getirir. Sıklıkla parmak araları, bilek, dirsek, ayak, göbek çevresi ve koltuk altında kaşıntıya neden olan hastalık, kişinin genel sağlık durumunu için tehdit oluşturmasa da hayat kalitesini oldukça düşürür.

Uyuz hastalığı nasıl bulaşır?

Uyuz, son derece kolay bulaşan bir hastalıktır. Hastalığın görülme sıklığı sonbahar ve kış aylarında artış gösterir. Okul, hastane, bakım evi ve kışla gibi yerlerde çok daha sık rastlanan uyuzun kaynağı, halk arasında uyuz böceği olarak bilinen sarcoptes scabiei von hominis akarıdır. Uyuz, aile bireyleri arasında da sıklıkla bulaşır. Hastalığın bulaşma şekli, ten teması ile olabileceği gibi ortak kullanılan yatak, çarşaf, havlu ve kıyafetler de hastalığı taşıyabilir. Bunun sebebi akarın insan vücudu dışında 1-2 gün kadar yaşayabilmesidir. Her yaş ve cinsiyetten kişide görülen uyuz hastalığının kişisel hijyenine özen göstermeyen insanlarda görüldüğüne inanılsa da bu doğru değildir. Uyuz hastalığının kişisel hijyen ile direkt olarak alakası bulunmaz. Hastalığı taşıyan bir kişi ile tokalaşmak ya da sarılmak da uyuz hastalığının sağlıklı kişiye bulaşmasına neden olabilir. Uyuz böceği sağlıklı kişiye geçtiğinde, deri altına girerek burada tüneller açar ve hızla ürer. İlk belirtilerin ortaya çıkması, 2 ile 6 hafta kadar sürer ancak bu süre içinde de uyuz hastalığı kişiden kişiye bulaşabilir. Daha önce uyuz hastalığına yakalanan bir kişide belirtiler daha erken dönemde ortaya çıkabilir. Hastalığın uyuz hastalığı olan hayvanlardan insanlara bulaşması olası olsa da bu durumda insandan insana bulaşan uyuzdan farklı olarak belirtiler 1-3 saat içinde ortaya çıkar. Hayvandan insana geçen uyuz akarı, deri içinde giremez ve kısa süre içinde ölür. Sıklıkla sorulan “Uyuz hastalığı neden olur?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.

Uyuz hastalığının belirtileri nelerdir?

Yaygın, parazitik bir rahatsızlık olan uyuz hastalığı, genellikle bilek, dirsek, koltuk altı, göğüs, bel, kalça, ayak ve parmak aralarında kaşıntıya yol açar. Kadınlarda meme uçlarında, erkeklerde ise genital bölgede kaşıntı ve lezyonlar görülebilir. Çocuklarda kulak arkası, yüz, avuç içi ve ayak tabanında da kaşıntı oluşabilir. Akarların açtığı tüneller cilt yüzeyinden çıplak gözle görülebilir. Kişinin yaşam kalitesini düşürecek kadar şiddetli kaşıntıya yol açan uyuz hastalığı, kaşıntının neden olduğu tahrişe bağlı olarak farklı cilt enfeksiyonlarının oluşmasına da neden olabilir. Bu yüzden aşağıdaki belirtilerin varlığında mutlaka hekime başvurulmalıdır.

• Özellikle geceleri artan şiddetli kaşıntı,
• Cilt yüzeyinde özellikle parmak aralarında akarın yol açtığı beyaz ya da gri renkli 1-10 mm uzunluğunda çizgiler,
• Sıcak banyo ile artış gösteren kaşıntı,
• Akarın neden olduğu tünellerin üst kısmında kir birikimi, siyah nokta benzeri oluşumlar,
• Cilt yüzeyinde inci tanesine benzeyen, içi sıvı dolu lezyonlar,
• Yaygın şekilde kızarıklık, döküntü ve yara varlığı.

Crusted kabuklu uyuz nedir?

Halk arasında kabuklu uyuz ya da Norveç uyuzu olarak bilinen crusted kabuklu uyuz hastalığı, bağışıklık sistemi zayıf olan bebek, yaşlı ya da hasta kişilerde görülür. Hastalık, uyuz hastalığına ek olarak, ayak tabanı, el, avuç içi, boyun, kafa ve yüz bölgesinde kaşıntıya yol açabilir. Kişinin cilt yüzeyinde, uyuz akarının yumurtasını içeren kalın kabuklar görülebilir. Crusted kabuklu uyuz hastalığı olan kişinin vücudunda, yaklaşık 2 milyon kadar uyuz akarı veya yumurtası bulunur. Bu yüzden hastalığı başka kişilere bulaştırma ihtimalleri de yüksektir. İmmün sistemi baskılayan nörolojik hastalığı olan kişiler, Down sendromlular, kemoterapi görenler, AIDS hastalarının yanı sıra yaşlılar ve henüz bağışıklık sistemi tam gelişmemiş olan bebeklerde de crusted kabuklu uyuz hastalığı görülebilir.

Uyuz hastalığının tanısı nasıl koyulur?

Dünya çapında her yaştan insanın yakalanabildiği uyuz hastalığının tanısı için hekim, hastanın anamnezini alır ve ardından fizik muayene yapar. Çoğunlukla, uyuz akarının yol açtığı semptomlar tanı için yeterli olsa da bazı durumda hekim, doku örneği alarak laboratuvar testi yapılmasını da isteyebilir. Kişiye uyuz hastalığı tanısı koyulduğunda hekim, uyuz hastalığı belirtileri olmasa bile aile bireylerini kontrole çağırabilir. Bunun sebebi aynı evde yaşayan kişilere uyuz hastalığının bulaşma riskinin yüksek olması ve uyuz hastalığının bulaştıktan sonra ilk belirtilerini göstermesinin 2 ile 6 haftayı bulmasıdır.

Uyuz hastalığı nasıl tedavi edilir?

Uyuz hastalığı tanısının ardından hekim, genellikle krem ve losyonlardan oluşan bir tedavi düzenler. Bu krem ve losyonlar, kaşıntı şiddetinin arttığı gece saatlerinde boyundan aşağı doğru tüm cilde uygulanır. Sabah uyandığında kişinin duş alması gerekir. Yaklaşık bir hafta boyunca tedavi bu şekilde tekrarlanır. Bazı vakalarda hekim, oral ilaçların yanı sıra kaşıntı ve diğer semptomları hafifletmek için ek ilaçlar da verebilir. İlaçların hekimin önerdiği şekilde ve sürede kullanılması hastalığın tedavisi için son derece önemlidir.

Uyuz hastalığından nasıl korunulur?

Uyuz hastalığından korunmanın en etkin yolu, uyuz olan kişi ile direkt cilt temasından kaçınmaktır. Uyuz bulaşan kişinin nevresim, havlu ve giysileri yıkanmadan kullanılmamalıdır. Bu ürünler en az 50°C sıcak suyla yıkanmalıdır. Yıkanamayan halı, yatak gibi eşyalar çok iyi süpürülmeli ve elektrikli süpürgenin torbası atılmalıdır. Uyuz akarının bulunduğu düşünülen yüzeyler ise çamaşır suyu ve sıcak su ile temizlenebilir.

Aile bireylerinden biri uyuz tanısı almışsa tüm ailenin hekime giderek gerekli sağlık kontrollerinden geçmesi önerilir. Sağlıklı günler dileriz.

Kaynak: MedicalPark